Η Συμβουλευτική, σύμφωνα με την Ελληνική Εταιρεία Συμβουλευτικής, είναι μια διαδικασία αλληλεπίδρασης μεταξύ του Συμβούλου και του ατόμου ή των ατόμων που απευθύνονται σ’ αυτόν, η οποία προσεγγίζει κοινωνικά, συναισθηματικά, πολιτισμικά και κοινωνικοοικονομικά θέματα.
Ο γενικός στόχος της είναι να δώσει στα άτομα ευκαιρίες να επεξεργαστούν θέματα που τα απασχολούν (βελτίωση των ενδοπροσωπικών & διαπροσωπικών σχέσεων, λήψη αποφάσεων, επίλυση συγκρούσεων, αντιμετώπιση κρίσεων, ανάπτυξη αυτό-συνειδητοποίησης & αυτογνωσίας, επεξεργασία συναισθηματικών εσωτερικών συγκρούσεων, κ.λπ.) με σκοπό να ζήσουν μια, κατά την κρίση τους, περισσότερο ικανοποιητική και ολοκληρωμένη ζωή, τόσο σε προσωπικό επίπεδο αλλά και ως μέλη μιας ευρύτερης κοινωνίας.
Η Συμβουλευτική και η Ψυχοθεραπεία, σύμφωνα με τον R. Nelson-Jones, ακολουθούν ψυχολογικές διαδικασίες που χρησιμοποιούν τα ίδια θεωρητικά μοντέλα. H μέθοδος ή η προσέγγιση (Ψυχαναλυτική / Freud, Ατομική Ψυχολογία / Adler, Αναλυτική Ψυχολογία / Jung, Προσωποκεντρική / Rogers, Gestalt / Pearls, Υπαρξιακή, Σωματική / Reich, Συστημική, Συμπεριφοριστική – Γνωστική, Μοντέλο Εgan κ.λπ.) που εφαρμόζει ο κάθε Σύμβουλος, βασίζεται στην ειδική θεωρητική και πρακτική του εκπαίδευση, με την οποία αποκτά την εξειδίκευσή του.
Η Συνθετική Ψυχοθεραπεία είναι η μεθοδολογία με συνθετικό προσανατολισμό δύο ή περισσότερων συγκεκριμένων προσεγγίσεων και λαμβάνει υπόψη την προσωπικότητα και τις ανάγκες του θεραπευόμενου. Πιστεύει ότι καμία μεμονωμένη μορφή θεραπείας δεν είναι επαρκής ή καλύτερη για την πολυπλοκότητα των καταστάσεων που βιώνει ο καθένας και είναι ευέλικτη στην προσέγγιση των ψυχολογικών προβλημάτων.
Συμβουλευτική και Ψυχοθεραπεία
Γιατί να ξεκινήσω ψυχοθεραπεία, όπως πολλοί φίλοι με συμβουλεύουν;
Κάθε άνθρωπος, ανεξαρτήτως ηλικίας, θα μπορούσε να έχει όφελος από την ψυχοθεραπεία. Πολλές φορές, παρότι αντιμετωπίζουμε δύσκολες καταστάσεις αρνούμαστε τη βοήθεια από ειδικό και προσπαθούμε να τα καταφέρουμε μόνοι μας. Πολλοί φίλοι μας, εντοπίζουν αυτόν τον αγώνα μας, βλέπουν κάτι που εμείς δε βλέπουμε και μας συμβουλεύουν να ζητήσουμε βοήθεια. Με την άρνηση καταπονούμε τον εαυτό μας και επιδεινώνουμε την ψυχική μας υγεία.
Πότε είναι η πιο σωστή στιγμή να ξεκινήσω ψυχοθεραπεία;
Συνήθως οι άνθρωποι ζητούν βοήθεια όταν υπάρχει κάποιο ξεχωριστό σημείο της ζωής τους όπως ένας χωρισμός, διαζύγιο, πένθος, χαμηλή αυτοεκτίμηση, κατάθλιψη, άγχος, κρίσεις πανικού, φοβίες κ.ά. Όμως όλο και περισσότεροι σπάνε το μοτίβο αυτό και ξεκινούν την εμπειρία της ψυχοθεραπείας σε άλλο χρόνο. Τα θέματα που τους παρακινούν είναι, σε πρώτη ανάγνωση πιο ανοιχτά, όπως η θέσπιση ορίων στις σχέσεις τους, η επικοινωνία στο ζευγάρι, το εργασιακό άγχος, το αίσθημα ανικανοποίητου, η αναζήτηση νοήματος ζωής.
Σε όλες τις περιπτώσεις το σημείο έναρξης της ψυχοθεραπείας είναι για τον καθέναν ξεχωριστό. Καλό θα είναι βέβαια να μην έχουμε φτάσει στην περιοχή του προβλήματος. Η καλύτερη γνώση του εαυτού μας, η απόκτηση δεξιοτήτων για σύναψη καλύτερων και λειτουργικότερων προσωπικών και επαγγελματικών σχέσεων θα μας βοηθήσει σε ένα ταξίδι αποδοχής και δύναμης.
Ποιος θα καθορίσει το κύριο αίτημα της θεραπείας μου και πώς αυτό θα δουλευτεί;
Η διαδικασία της ψυχοθεραπείας θα σας οδηγήσει στη διατύπωση του αρχικού σας θεραπευτικού αιτήματος και σε συνεργασία με τον θεραπευτή σας θα ανακαλύψετε καινούρια πράγματα. Είναι πολύ συνηθισμένο το αρχικό αίτημα να τροποποιείται.
Οι καλοί φίλοι που έχω δεν αρκούν και πρέπει να απευθυνθώ σε ψυχοθεραπευτή;
Ο ψυχοθεραπευτής σας δε θα είναι ένας ακόμη φίλος σας. Μαζί του, μέσα από τη θεραπευτική συμμαχία που θα φτιάξετε, θα δυναμώσετε την αυτοεικόνα σας και θα μπορέσετε να γίνετε πιο λειτουργικός /-ή.
Γιατί αρνούμαι να ξεκινήσω ψυχοθεραπεία ενώ κατά βάθος γνωρίζω ότι θα βοηθηθώ;
Η αντίσταση στην ψυχοθεραπεία είναι ο κάβος που κρατά δέσμιες τις ψυχικές δυνάμεις και δεν τις αφήνει ελεύθερες να πραγματώσουν το ταξίδι της ψυχικής αλλαγής και ανάπτυξης. Η αντίσταση συνεχίζεται κατά τη διάρκεια της θεραπείας αλλά και στην υπόλοιπη ζωή του ατόμου με σκοπό να εμποδίσει ασυνείδητες σκέψεις, συναισθήματα και συμπλέγματα. Τις περισσότερες φορές δεν είναι συνειδητή.
Όπως αναφέρει και ο Καβάφης στο ποίημά του «Τα παράθυρα»:
Σ’ αυτές τες σκοτεινές κάμαρες, που περνώ
μέρες βαρυές, επάνω κάτω τριγυρνώ
για νά ‘βρω τα παράθυρα.
Όταν ανοίξει
ένα παράθυρο θά ‘ναι παρηγορία.
Μα τα παράθυρα δεν βρίσκονται, ή δεν μπορώ
να τά ‘βρω. Και καλλίτερα ίσως να μην τα βρω.
Ίσως το φως θά ‘ναι μια νέα τυραννία.
Ποιος ξέρει τι καινούρια πράγματα θα δείξει.
Ποια η διάρκεια, και η συχνότητα των συνεδριών;
Η διάρκεια της συνεδρίας είναι 50 λεπτά. Η συχνότητα δεν είναι σταθερή και ορίζεται στο θεραπευτικό σας συμβόλαιο από κοινού με τον θεραπευτή σας. Προτείνεται το ελάχιστο μία φορά την εβδομάδα για να υπάρχουν θεραπευτικά αποτελέσματα, αλλά μπορεί να αυξηθεί ανάλογα με τις ανάγκες του θεραπευόμενου. Η συχνότητα μπορεί σταδιακά να αραιώνει κατόπιν συμφωνίας θεραπευτή και θεραπευόμενου, μετά από κάποιο σημείο θεραπευτικής δουλειάς.
Αν το πω στην παρέα μου θα με περάσουν για τρελό;
Η ψυχοθεραπεία είναι μία επένδυση που κάνετε στον εαυτό σας. Εστιάστε στα χαρακτηριστικά του θεραπευτή που ταιριάζουν σε εσάς και στη θεραπευτική σας συμμαχία, χωρίς να σας απασχολεί η γνώμη των άλλων. Πολλοί άνθρωποι φοβούνται να πάρουν την απόφαση να ξεκινήσουν θεραπεία. Είναι ο φόβος του αγνώστου και της ευθύνης σε μία νέα στάση ζωής που θα επιφέρει αλλαγές στη ζωή τους. Πιθανόν να μπουν στο δίλημμα να εγκαταλείψουν όσα δεν τους αρέσουν παρότι τους δίνουν ασφάλεια. Ίσως δηλαδή να μη φοβόμαστε το σχόλιο της παρέας αλλά να δυσκολευόμαστε να δούμε κάποια πράγματα διαφορετικά, να γνωρίσουμε καλύτερα τον εαυτό μας και πώς λειτουργεί σε σχέση με τους άλλους.
Γιατί να εμπιστευτώ σε έναν άγνωστο τα προβλήματά μου και όχι σε ένα φίλο μου;
Οι φίλοι μας είναι πολύτιμοι στη ζωή μας και μας υποστηρίζουν. Ο θεραπευτή σας θα σας βοηθήσει με υπεύθυνους και προσεκτικούς χειρισμούς στο ψυχοθεραπευτικό σας ταξίδι. Σύμφωνα με τον κώδικα ηθικής και δεοντολογίας θα είναι δίπλα σας σε αυτή τη διαδρομή. Δε θα σας καθοδηγήσει, δε θα σας υποδείξει, δε θα σας δώσει φάρμακα. Θα σταθεί σε αυτήν την πορεία, στα έντονα συναισθήματα, στη δύναμη της αλλαγής και της αυτογνωσίας.
Με την ψυχοθεραπεία θα ανακουφιστώ από τα συμπτώματά μου;
Η ψυχοθεραπεία είναι κάτι περισσότερο από μια απλή ανακούφιση από τα ψυχικά συμπτώματά μας που είναι η κορυφή του παγόβουνου. Πολλά από αυτά έχουν σχέση με τις ασυνείδητες εμπειρίες μας, με τραύματα που έχουμε απωθήσει. Στο ταξίδι της αυτογνωσίας βοηθούμε την επαναφορά εκείνων των εμπειριών που θα μας οδηγήσουν στην προσωπική μας αλήθεια.
Ο θεραπευτής με την ερμηνεία των ονείρων, του ελεύθερου συνειρμού, τις παραδρομές του λόγου μπορεί να φτάσει στη διάγνωση της ψυχικής μας δομής και την υποστήριξή της. Μιλώντας ο θεραπευόμενος με την καθοδήγηση του θεραπευτή του για όσα τον απασχολούν , γεγονότα παλιά ή πρόσφατα, επιθυμίες, προβλήματα, συναισθήματα ανακουφίζεται. Ακούει κάποιες ερμηνείες, βάζει σε μία τάξη τις σκέψεις του, ξεχωρίζει τις πιο σημαντικές.
Πόσο επηρεάζει την εξέλιξη της ψυχοθεραπείας το άτομο;
Η συνέπεια, η αντοχή και η επιθυμία του ατόμου για θεραπεία και αυτογνωσία θα επηρεάσει και την εξέλιξή της. Καθοριστικό ρόλο θα παίξει από την πλευρά του και ο θεραπευτής που θα υποστηρίξει τη διαδικασία αυτή.
Τι είναι και σε τι αναφέρεται το θεραπευτικό συμβόλαιο;
Ο όρος θεραπευτικό συμβόλαιο χρησιμοποιείται για τη συμφωνία που γίνεται ανάμεσα σε θεραπευτή και θεραπευόμενο και περιέχει τα όρια, τους στόχους και τις υποχρεώσεις των δύο μερών μέσα στη θεραπεία. Πολλές φορές είναι άγραφο, αλλά είναι απαραίτητο για να καθοριστεί η βάση της θεραπευτικής σχέσης.
Στο συμβόλαιο καθορίζεται το χρονικό όριο κάθε συνεδρίας και η διάρκεια όλης της διαδικασίας (π.χ. 12 συνεδρίες, 6 μήνες, ανοιχτή).
Ο θεραπευτής αναφέρεται στο απόρρητο της θεραπείας και εξηγεί στον θεραπευόμενο πότε αυτό μπορεί να παραβιαστεί.
(Άρση απορρήτου δύναται να γίνει αποκλειστικά και μόνο σε περίπτωση που διαπιστωθεί κίνδυνος πρόκλησης βλάβης του ιδίου ή άλλου προσώπου και εφόσον έχει συζητηθεί μέσα στη συνεδρία).
Αναφέρεται το πόσο σημαντικό είναι να μην παραλείπονται συνεδρίες και να τηρείται η ώρα προσέλευσης.
Ποια η διαφορά της συμβουλευτικής από την ψυχοθεραπεία;
Η συμβουλευτική είναι πιο συνοπτική από την ψυχοθεραπεία και εστιάζει πιο πολύ στη συμπεριφορά του ατόμου σε μια συγκεκριμένη κατάσταση, παρά στον εσωτερικό του κόσμο. Έτσι ο συμβουλευόμενος φεύγει συχνά με συγκεκριμένες επιλογές και λύσεις για το πρόβλημά του. Η ψυχοθεραπεία από την άλλη είναι πιο ολοκληρωμένη προσέγγιση αφού ασχολείται σε βάθος με την προσωπικότητα του ατόμου και με τη στάση του στη ζωή.
Μέσα από την ψυχοθεραπεία που απαιτεί περισσότερο χρόνο μπορείς να γίνεις σύμβουλος του εαυτού σου. Εξάλλου η συμβουλευτική σκοντάφτει στα πιο μύχια θέματα ενός ανθρώπου, καθώς δεν εισέρχεται σε μεγάλο βάθος όπως η ψυχοθεραπεία.
Γιατί να επιλέξω να δουλέψω με το συνθετικό μοντέλο (Συνθετική Ψυχοθεραπεία);
Η εξατομίκευση της θεραπευτικής πρακτικής σύμφωνα με τα αιτήματα και τις προσωπικές ανάγκες του ανθρώπου που ζητά βοήθεια προέχει σε κάθε περίπτωση. Ο συνθετικός θεραπευτής λαμβάνει υπόψη πολλές απόψεις της ανθρώπινης λειτουργίας και με την κατάλληλη σύνθεση προσεγγίσεων προσπαθεί το άτομο να ανταποκριθεί θετικά σε συναισθηματικό, πνευματικό, γνωστικό, συμπεριφοριστικό και σωματικό επίπεδο.
Ο Jung από τους πρώτους που αναγνώρισε την αξία της πλαστικότητας κατά τη διάρκεια της ψυχοθεραπευτικής πράξης συμβούλευε τους νέους ψυχοθεραπευτές λέγοντάς τους: «Μάθε καλά τις ψυχοθεραπευτικές θεωρίες σου, ώστε να είσαι σε θέση να τις αφήσεις στην άκρη όταν αγγίξεις το θαύμα της ανθρώπινης ψυχής. Όχι οι θεωρίες, αλλά η δική σου δημιουργική ατομικότητα είναι αυτή που θα πρέπει να παίρνει τις αποφάσεις στην ψυχοθεραπεία».
Η πανδημία δημιούργησε μεγαλύτερες ανάγκες για συμβουλευτική και ψυχοθεραπεία;
Σίγουρα η πανδημία επιβάρυνε την ψυχολογία πολλών ανθρώπων και αναδύθηκαν πολλά προβλήματα. Η αυξημένη ζήτηση όμως υπηρεσιών ψυχικής υγείας οφείλεται κυρίως σε παράγοντες που έχουν να κάνουν με τον σύγχρονο τρόπο ζωής. Έτσι ο αριθμός των ανθρώπων που είναι πρόθυμοι να μιλήσουν και να βρουν την υποστήριξη που χρειάζονται συνεχώς αυξάνεται.